De authentieke gemeenschap: microfinanciering

In deze post wil ik commentaar geven op een artikel van professor Michael Chu dat terug te vinden is op http://people.hbs.edu/baesty/BBOP/Microfinace-Business%20Profitability%20and%20Social%20Value.pdf.

Dit artikel kadert in de discussie over for-profit MFI’s. Naast een hele hoop kwantitatieve gegevens stelt Chu dat het al dan niet blijvend succes van een microfinancieringsorganisatie uiteindelijk van twee factoren zal afhangen: schaal en duurzaamheid. Een voldoende grote schaal is nodig om de miljoenen potentiële cliënten te bereiken. Bijgevolg kan een MFI niet enkel rekenen op donaties omdat deze niet groot genoeg zijn om de operatiekosten te dekken die nodig zijn om het grote aantal cliënten van krediet te voorzien. Met duurzaamheid bedoelt hij de mogelijkheid om de levering van financiële diensten lange tijd vol te houden. Liefdadigheidsschenkingen zijn volgen Chu eindig en deze zullen verminderen of stoppen wanneer microfinanciering geen ‘hot topic’ meer is. Om deze redenen is hij voorstander van een commercialisering van microfinanciering en promoot hij de verschuiving van not-for-profit naar for-profit instituties waarbij geld opgehaald wordt bij particuliere investeerders.

Een andere supporter van for-profit MFI’s is Philip Vassiliou, voorzitter van Legatum Capital, een internationale investeringsmaatschappij. In een uitgebreid artikel in The Economic Times stelt hij dat MFI’s de vrije markt moeten omarmen. Hij volgt Chu’s redenering en voegt daaraan toe dat toenemende concurrentie de kritiek op for-profit MFI’s zal elimineren. Hij geeft als voorbeeld Bolivia waar de rentevoet sinds begin jaren ’80 van 70-80% naar gemiddeld 28% gedaald is als gevolg van de commercialisering van microfinanciering. (7)

Tijdens het surfen stootte ik op de blog http://www.defeatpoverty.com/ waarin de auteur, Dave Richards, over dit onderwerp rapporteert. Hij deelt de mening van Chu en vult aan dat for-profit MFI’s transparanter zijn omdat particuliere investeerders willen weten hoe hun geld wordt aangewend. Deze transparantie zou zorgen voor een vermindering van slecht management en van eventuele fraude. Bovendien zou het uitgeven van aandelen ervoor kunnen zorgen dat MFI’s op een goedkope en eenvoudige manier fondsen verwerven zonder hiervoor leningen bij een bank te moeten aangaan. Een recent voorbeeld hiervan is de Mexicaanse MFI Compartamos, waarover u meer verneemt in een volgend commentaar.

Er zijn enkele (mogelijke) gevolgen van de commercialisering van MFI's die onze aandacht verdienen. Zo zal er mettertijd een grotere focus komen te liggen op de klant en het ontwikkelen van specifieke diensten die deze vereist. Immers indien men geen optimale diensten aanbiedt zou men de klant wel eens kunnen verliezen aan een concurrent. Dit impliceert dat een professionalisering van het management team zich op dringt. Verder oppert hij de veronderstelling dat enkele aandeelhouders rijk zullen worden door hun investeringen in microfinanciering (cfr. Compartamos). De commercialisering van microfinanciering zal er ook voor zorgen dat kleinere, minder efficiënte MFI’s zullen verdwijnen of worden opgeslokt door grotere MFI’s. Recent verscheen in de Wall Street Journal een artikel dat deze stelling bevestigt. In dit artikel stelt Vikram Akula, oprichter van de grote Indische for-profit microfinancieringsorganisatie SKS, dat vele kleinere MFI’s het vaak moeilijk hebben om leningen bij grote banken te verkrijgen. De oorzaken hiervan zijn volgens hem de sterke focus op kwaliteit van de grote banken en de recente financiële crisis. Kleinere organisaties zullen dus ook volgens hem worden opgeslokt of overgenomen worden door grotere organisaties zoals SKS. (1)

Ik wil ook opmerken dat grote investeringsmaatschappijen zoals Citigroup, Morgan Stanley, Merrill Lynch, Deutsche Bank en Credit Suisse de laatste tijd meer en meer interesse tonen in microfinanciering. Deutsche bank bijvoorbeeld denkt dat particuliere investeerders, aangetrokken zullen worden door de sociale missie van de sector, de stabiele opbrengst en de mogelijkheid tot het diversifiëren van hun portefeuille. Zij hoopt dat tegen 2015 deze investeerders 20 miljard dollar zullen investeren in MFI’s – tien keer meer dan in 2006. Recent verscheen er een interessante studie van ING internationale finaciële instituties en microfinanciering met de veelzeggende titel "A Billion to Gain": http://www.microcreditsummit.org/papers/Workshops/33_INGBank.pdf

De commercialisering van MFI's is vandaag echter nog steeds een controversieel onderwerp. Ondermeer de alomtegenwoordig Muhammad Yunus, directeur van de Indische Grameen bank heeft zo zijn bedenkingen bij de commercialisering van MFI’s. In volgende videofragmenten spreekt hij zich uit over for-profit microfinanciering en sociale bedrijven: http://www.bigthink.com/business-economics/6155 en http://www.bigthink.com/business-economics/6148

Yunus argumenteert dat arme mensen niet gezien mogen worden als een mogelijkheid om zichzelf te verrijken. In concreto stelt hij dat de rentevoeten van MFI’s niet hoger mogen zijn dan de kosten om te ontlenen plus 10% om de verwerkingskosten te dekken. Onaanvaardbaar wordt het voor hem wanneer MFI’s meer dan 15% als werkingskosten aanrekenen.

Yunus maakt tevens een onderscheid tussen gewone bedrijven gericht op winstmaximalisering en sociale bedrijven. Sociale bedrijven zouden volgens hem wortelen in het idee dat mensen de problemen die zij rondom zich zien willen oplossen zonder hierbij grote winst te maken. Yunus stelt dat mensen dit soort van altruïsme van nature in zich hebben. MFI's opereren volgens hem het best als sociale bedrijven.

Een andere opmerking is dat de verschuiving in de fondsen van donaties naar commerciële investeringen vooral de grote MFI’s ten goede komt. Dit is vooral een probleem in Afrika waar vele MFI’s kleinschalig zijn en georganiseerd worden door NGO’s. Er zal daarom aandacht moeten blijven bestaan bij de NGO's en donoren voor het oprichten van MFI’s in gebieden waar nog geen grote MFI’s aan het werk zijn.

Een laatste opmerking die ik wil maken is dat zowel de voor- als tegenstanders er niet omheen kunnen dat een grotere transparantie moet geboden worden met betrekking tot de rentevoeten die MFI’s vragen. Onlangs is hieromtrent een nieuw initiatief gestart door professor Chuck Waterfeld van de Columbia University op http://www.mftransparency.org/.

Ik ben van mening dat for-profit MFI’s indien zij voldoende transparant zijn en op een verantwoordelijke manier beheerd worden wel degelijk een antwoord kunnen bieden op het armoedeprobleem. Zij zullen in staat zijn om meer cliënten te bedienen op een efficiëntere manier. Wanneer zij rentevoeten vragen die werkelijk te hoog zijn zal er op termijn een andere organisatie op de markt komen die een lagere rentevoet zal vragen. Mijn mening is dat het onrealistisch om ervan uit te gaan dat mensen zuiver altruïstisch zullen handelen in zogenaamde sociale bedrijven. De evolutie naar for-profit MFI’s kan aantonen dat deze organisaties meer zijn dan liefdadigheidsinstellingen. Door zich te begeven op de financiele markten kunnen zij de aandacht trekken van een groot aantal (sociaal geëngageerde) investeerders. Als we het doel voorop stellen om zoveel mogelijk armen te bereiken, zullen we niet genoeg hebben aan de investeringen van overheden en NGO’s maar zullen we tevens beroep moeten doen op de financiële markten. Het is goed mogelijk dat enkele investeerders hierdoor enkel rijker worden. Zij zullen natuurlijk niet in een bedrijf investeren dat hen armer maakt. Echter het is tevens mijn overtuiging dat een zeer grote groep armen een beetje minder arm kan worden met geld dat misschien anders in vervuilende bedrijven zou geïnvesteerd worden.

Tot slot wil ik erop wijzen dat een eenduidig pad niet te veralgemenen is, en dat het van de lokale context zal afhangen welke instituties het beste werken op welk moment. In sommige delen van Afrika bijvoorbeeld is for-profit microfinanciering nog niet aan de orde.

Denken jullie dat for-profit microfinanciering een verschil kan maken?

Door Thomas Van Winckel

Bronnen:

(1) Bhoir, A. Big microfinance firms taking over clients of smaller players. 25/11/2008. Geraadpleegd op 14/12/2008 op http://www.livemint.com/2008/11/25003211/Big-microfinance-firms-taking.html

(2) Casey, G. Nobel laureate Muhammad Yunus speaks out against for-profit microfinance from Asia-pacific microcredit summit. 1/08/2008. Geraadpleegd op 14/12/2008 op http://www.microcapital.org/microcapital-story-nobel-laureate-muhammad-yunus-speaks-out-against-for-profit-microfinance-from-asia-pacific-microcredit-summit/

(3) Chu, M. 2007. Microfinance: business, profitability and the creation of social value. Business Solutions for the global poor. Jossey-Bass

(4) Botts, P. Microfinance: for profit or not for profit? 12/11/2006. Geraadpleegd op 14/12/2008 op http://dot-org.blogspot.com/2006/11/micro-finance-for-profit-or-not-for.html

(5) Richards, D. Implications of for profit microfinance. 21/06/2006. Geraadpleegd op 14/12/2008 op http://defeatpoverty.com/2006/06/implications-of-for-profit.html

(6) Richards, D. For-profit microfinance. 15/05/2006. Geraadpleegd op 14/12/2008 op http://defeatpoverty.com/2006/05/for-profit-microfinance.html

(7) Vassiliou, P. Microfinance must embrace the Financial market. The Economic Times, 20/08/2008. Geraadpleegd op 14/12/2008 op http://economictimes.indiatimes.com/Money__Banking/Microfinance_must_embrace_the_free_market/articleshow/3382074.cms